Quản lý lãnh chúa

Nhà quản lý vừa muốn nhân viên làm chủ “lãnh địa” của mình, vừa muốn làm chủ nhân viên, nhưng ý đồ này không dễ thực hiện nếu không biết vận dụng những độc chiêu trong quản trị.

Nếu nhân viên (đặc biệt là cấp quản lý bộ phận) xem bộ phận mình là “vùng đất” của mình, do chính mình làm “lãnh chúa” thì người đó sẽ hết lòng làm việc, thậm chí sống chết vì sự phát triển của bộ phận. Lý do đơn giản là họ ở thế chủ động trước tương lai của mình vì nó gắn liền với tương lai bộ phận mà họ làm chủ. Họ có quyền quyết định hoạt động của bộ phận như một người chủ thật sự và được hưởng lợi hoặc chịu lỗ từ kết quả tính toán, điều hành của chính mình.

Ở giai đoạn đầu của thời phong kiến là phong kiến phân quyền – quyền lực trong một đất nước bị xẻ nhỏ cho các lãnh chúa ở các địa phương. Mỗi địa phương tự cung tự cấp sản phẩm phục vụ cho nhu cầu của cư dân trong vùng. Lãnh chúa như một ông vua nhỏ, có toàn quyền điều hành toàn bộ lãnh địa của mình, nhiều khi quyền lực của họ còn lấn át cả vua, thành thử xã hội bị cát cứ, phân quyền. Xưa kia, ở Mông Cổ có người tên là Thiết Mộc Chân, sống trong tuổi thơ lận đận dù được sinh ra và là con trưởng trong gia đình thủ lĩnh bộ tộc Khất Nhan. Trong cuộc tranh giành lãnh địa, cha ông bị bộ lạc láng giềng đầu độc chết, còn ông vì lúc đó còn nhỏ nên không được bộ lạc mình thừa nhận, phải sống du cư nghèo khổ. Quyền lực thủ lĩnh Khất Nhan tưởng đã vuột khỏi tầm tay người con trưởng này. Thế nhưng, nhờ tài thao lược hơn người, Thiết Mộc Chân thống nhất được các bộ lạc, tự xưng làm vua, lấy hiệu là Thành Cát Tư Hãn.

Hiển nhiên, ngày nay, các nhà quản trị cấp cao chỉ muốn nhân viên dưới quyền làm chủ với ý nghĩa là phấn đấu phát triển bộ phận, làm việc có trách nhiệm và hết lòng chứ không phải thao túng, cát cứ. Ngoài ra, mong muốn của nhà quản trị cấp cao còn là kiểm soát dòng chảy quyền lực, điều tiết được nó khi cần thiết. Nhưng ở vị trí quản lý càng cao thì sự kiểm soát này càng khó khăn. Đó cũng là điều lý giải tại sao nhiều doanh nghiệp bị điêu đứng khi có sự ra đi của một nhân sự “cộm cán”.

Thử hình dung rằng bạn đưa hai nhà quản trị vào một cái ao, bảo họ cùng xây dựng cho cái ao thật xinh đẹp mà giữ được nước vẫn trong khi thi công. Có nhiều khả năng xảy ra, hoặc người này ỉ lại người kia, hoặc mỗi người nhận một phía ao, nhưng chỉ cần một trong hai người khuấy động mạnh là nước trong ao bị vẩn đục, công sức người còn lại bị ảnh hưởng hoặc là… công cốc. Do đó, với tư cách chủ ao, bạn phải ra sức điều phối hai người thợ của mình sao cho hài hòa, đồng bộ. Nếu bạn chia cái ao lớn thành hai ao nhỏ bằng nhau và tương đối riêng biệt, liên thông nhau bằng một con rạch nhỏ thì hai người thợ kia sẽ dễ bề thi công ao của mình hơn vì trách nhiệm đã được phân định rõ ràng hơn.

Có những điều bình thường nhưng ít khi chúng ta nhớ đến, ở đây người viết muốn đề cập tới yếu tố quyết định cơ bản đến thành công trong việc quản các “lãnh chúa”. Trong đa số các trường hợp, “lãnh chúa” chịu sự quản trị của vua là do nể phục chứ không phải sợ quyền lực hay lệ thuộc vào những gì vua ban cho (thu nhập). Nữ thần của mùa màng và sự phì nhiêu của đất đai Demeter vì bất mãn trước sự bạo ngược của thần Zeus khi ngài tự ý ép hôn con gái của bà, đã “đình công” một thời gian dài, khiến đất đai cằn cỗi, mùa màng thất bát và cả thế gian lâm vào nạn đói khủng khiếp… Mà dân chúng đói khổ, không quan tâm đến việc tế lễ nữa nên các vị thần cũng bị… túng thiếu theo!